Metis’in Yüzüklerin Efendisi serisinin baskısı, Çiğdem Erkal İpek ve Bülent Somay’ın çevirileri ile bence Türkçeye kazandırılmış en iyi kitaplardan biri. Bana fantastik dünyayı açan romanlar bunlar.
Üzüldüğüm tek nokta üçüncü romanın sonundaki eklerin birebir çevrilmemiş olması. Bunun sebebi neydi, yazmışlar mıydı hatırlamıyorum. Ben ilk baskıları aldığım için belki 2000’ lerdeki yeni baskıları veya tek cilt olarak basımı tam çeviri ile çıkmıştır diye kitapçılarda baktım ama hala eksik yayınlanmaya devam ediyor.
Sonradan kitabın üç cilt bir arada orijinal dilindeki baskısından satın aldım ve merakımı giderdim ama keşke Türkçe’ye de çevrilmiş olsaydı. Kitabın sonunda bu konuları okumuş olsaydım Silmarillion ve diğer hikayeleri daha kolay kavrardım gibi geliyor. Çünkü epey detaylı bilgiler var.
Kısa bir not olarak bunlardan da bahsetmek istedim. Ekleri aşağıda listeleyip, yanlarına Metis’in baskısında olanlar ve olmayanlar olarak belirteceğim.
EK A – Appendix A
1. The Númenórean Kings
i. Númenór : Çeviride yer almayan bu bölümde Silmarillion ve Akallebeth ‘in bir özeti var. Númenór’un yıkılışı ve Sauron ‘un – ilk defa burada denk geldiğim bilgi, Númenór batarken Sauron’un fiziksel bedeninin yok olduğu, geride kalan ruhunun karanlık bir nefret rüzgarı ile Orta Dünya’ya kaçması ve bundan sonra artık insanlara hoş görünecek bir şekil alamayacak olması – Mordor’da güçlerini bileyip savaşa hazırlanması ve ikinci çağın sonundaki savaştan kısa bir bahsediş ile bölüm neticelenir.
ii. The Realms in Exile : Bu bölüm de çeviride yer almaz. Burada Númenór’dan kaçan sürgünlerin kurduğu kuzey ve güney krallıklarındaki hükümdarların (krallar ve Gondor için vekilharçlar, kuzey için Dunedain ‘e uzanan) detaylı bir listesi mevcut.
iii. Eriador, Arnor and the Heirs of Isildur : Burada özellikle Kuzey topraklarındaki krallık Arnor ve Isildur’un varislerinin Aragorn’a kadarki hikayesi anlatılır.
iv. Gondor and the Heirs of Anarion : Burada ise Güney Krallığı Gondor ve Isildur’un kardeşi Anarion’un varislerinin hikayesi anlatılır. Vekilharçların soyunu da anlatarak tüm Gondor tarihi Yüzük savaşına kadar tamamlanır.
v. The Tale of Aragorn and Arwen
Bu bölüm Türkçe çeviri de “Burada Aragorn ile Arwen’in öyküsünün bir bölümü aktarılmaktadır” başlığı altında mevcut. Hatta ekler bu hikaye ile başlar. Aragorn’un gençliği, Arwen ile ilk tanışmaları ve ilerleyen yıllarda karşılık gördüğü aşkının bir özetini sunuyor. Bu hikayenin bir kısmı film serisine dahil edildiği için çok mutlu olmuştum. Ve 3. Cildi ilk okuduğum zaman beni hüngür hüngür ağlatan cümle de bu hikayede yer alır.
“Akşamyıldızı’nın solmasından sonra artık bu kitapta eski günler hakkında bir şey söylenmez.”
2. The House of Eorl, with a list of the Kings of Rohan
Bu bölümde Rohan’ın ilk kralı Eorl’un nasıl Gondor’a yardıma koştuğu ve Rohan topraklarını hediye olarak kazandıklarının hikayesi bir yana, Theoden ve Eomer’e gelene kadar Rohan krallarının tarihçesi kısa kısa aktarılır.
3. Durin’s Folk
Burada cücelerin 7 babalarından Durin’in soyunun kısa bir tarihçesi bulunuyor. Hobbit ve Yüzüklerin Efendisi ile daha detaylı tanışacağımız cücelerin Durin soyunun, o zamana dek başlarından geçenleri anlatıyor. Moria’nın kuruluşu, büyüyüşü, Balrog ile savaşları, sonra cücelerin kralını öldüren ve cesedini kirleten Moria orklarının lideri Azog ile savaşların geçmişinden bahsediliyor. Cüceler ile ilgili epey bir detay bilgi olduğu için açıkçası bana çok heyecan verici gelen bir bölüm.
EK B – Appendix B
Tale of years (detailed chronology of the Second and Third Ages)
Yılların Öyküsü: Bu kısım Türkçe çeviride sadece üçüncü çağ’ın Büyük Yıllar denilen 3018 senesinden başlar hali ile bulunur. Yani Gandalf’ın Frodo’yu yola çıkması için uyardığı tarih ile başlar. Halbuki orijinalde tarihçe ikinci çağın birinci yılından başlar, Yüzük savaşından sonrasının tarihlendirmesi ile devam eder ve Kral Elessar yani Aragorn ‘un ölümü olan Dördüncü çağ 120 senesine kadar sürer. Burada beni ikinci kere hüngür hüngür ağlatan cümle ile sona erer;
“Bu yılın 1 Mart günü Kral Elessar göçüp gider. Denir ki, Meriadoc ve Peregrin’in mezarları büyük kralın mezarının yanına getirilmiş. Sonra Legolas Ithilien’de gri bir gemi yapmış Anduin’den aşağı, Deniz’in ötesine yelken açmış; denir ki, cüce Gimli de yanındaymış. Ve o gemi de gittiğinde, Orta Dünya’da Yüzük Kardeşliği’nden kimse kalmamış.”
Belki abartıyorum gibi gelecek ama gerçekten özellikle kitabı ilk okuduğumda, bu son mu yani, bu arkadaşlarımla artık vedalaşacak mıyım, diye çok hüzünlenmiş, gözlerim çok dolmuştu. (Ben de mi bir arıza var bilemedim? Bir romandaki karakterlere bu kadar gönül bağı kurmak normal olmayabilir. Yine de kendimi böyle kabullendim. 🙂 )
EK C – Appendix C
Family Trees : Bu bölümde meşhur Hobbit ailelerinin üçüncü çağ 1000’li yıllardan başlayan aile ağaçları gösterilir. Baggins, Took, Brandybuck ve Samwise ‘ın ailelerinin detayları mevcut. Çeviri de yer almıyor maalesef.
EK D – Appendix D
Orta Dünya halklarının kullandığı takvimler ile ilgili bilgileri içeren bu bölüm de kırpılanlar arasında yer alıyor. Yani çeviride bulunmaz.
Shire takvimi detaylı olarak tablo yapılmıştır. Özellikle Hobbitlerin tarihlendirme metodu detaylı anlatılır ama bunların yanı sıra Elflerin ve Númenór ’luların da takvimleri hakkında bilgiler verilir.
EK E – Appendix E
1. Kelimelerin ve isimlerin telaffuzları (Pronunciation of words and names)
Bu bölüm çeviride mevcut. Yerlerin, kişilerin isimlerinin nasıl okunacağına dair İngilizce ve Türkçe kelimelerle ses örnekleri vererek yönlendirme yapmış Tolkien.
2. Yazım (Writing)
Bu bölüm de çeviride mevcut. Elflerin kullandığı yazım harfleri Tengwar ve çoğunlukla cücelerin kullandığı harfler Cirth’lerin bilgileri. Oldukça fazla detayda bilgi mevcut. Bazen yorucu olabiliyor. Ama özellikle rünleri Hobbit’te çok sevmiş ve kendim deşifre etmiştim. Bu noktada bu kısım çok işime yarayabilirdi. Sonuçta, çocukken yaptığımız, büyükler anlamasın diye işaretlerle oluşturduğumuz şifre alfabelerine benzettiğim için oluşturulan şekiller ve mantığı ile oldukça hoşuma giden bir bölüm.
i. Feanor Harfleri (The Feanorian letters)
EK F – Appendix F
1. Üçüncü Çağ Dilleri ve Halkları (The Languages and Peoples of The Third Age)
Türkçe çeviride mevcut olan bu bölümde Orta Dünya ‘daki çeşitli ırklar ve onların dilleri ile ilgili bilgiler mevcut. Elflerin, Hobbitlerin, Orkların vs. gibi.
2. Çeviri üzerine (On Translation)
Bu bölüm yayıncının ifadesi ile çevrilmesi gerekli görülmemiş. Temelde Kırmızı Kitaptan bir çeviri olarak anlatılan Yüzüklerin Efendisi hikayesinin İngilizce’ye çevrilirken nelere dikkat edildiği gibi bilgileri içeriyor.
Özellikle Ortak Lisan denilen dil dışında, nehir, dağ, ülke isimlerinin farklı dillerde yer almasının, hangi ırktan kişi konuşurken hangi kelimeleri kullandığına dikkat edildiği ifade ettiği için (mesela çoğunlukla Rivendell denirken eski ırktakilerin Imladris kelimesini kullanması gibi) ilginç bir bölüm. Bazı kelimelerin nasıl türetildiğinin de anlatıldığı bölüm denebilir.
Çevrilmemiş olması bir yana, atlanan bir sürü bölüm varken neden özellikle bu bölümün çevrilmemiş olduğu belirtilmiş de diğerlerinin durumu açıklanmamış, anlayamadım doğrusu.
Bu yazıları Orta Dünya tarihi ile ilgili elimin altındaki kitaplardan okuduklarımı, internette bulduğum detayları kafamda yerli yerine koymak, ilerde özet olarak okuyup hatırlayabilmek için yazmak istemiştim. Bu şekilde hem daha önce birçok kereler okuyup, notlar çıkarttığım eski kitapların yanı sıra yeni kitapların sağladığı ışıkla kendimi Orta Dünya’ya çok daha yakın hissettim, hem de kendime bir günce gibi ilk okuduğum zaman neler hissetmiştim, nerelerde zorlanmıştım, nerelerde heyecanlanmıştım hatıra kalmasını istedim.
Notları temize çıkartmak, bilgileri derlemek gerçekten çok zormuş. Burada karışık zamanlarda okuyup çıkarttığım kendi yazdığım notları derlerken göstermek zorunda kaldığım çabayı düşündüğümde, Christopher Tolkien’nin yol gösterici kılavuzları o kadar azken, babasından kalmış bilgi dağını aşıp, okuyuculara sunulabilecek hale getirmiş olmasına ekstra bir saygı duyduğumu belirtmem gerekiyor.
Bundan sonra sırada ne var? Sanırım yeni dizi The Rings of Power’ı merakla ama çok da heveslenmeden beklediğimi yineleyebilirim. Açıkçası çok büyük umutlarım yok, ama neler yaptıklarını da merak etmiyorum dersem yalan olur. Göreceğiz…
© Site içerisinde yazıların tüm hakkı saklıdır.
Cape Horn 
“Yüzüklerin Efendisi – Kralın Dönüşü Sonundaki Ekler hk.” için bir yanıt